welcome
Κυριακή 1 Ιουλίου 2012
H υπόσχεση της έκλειψης του φόβου
«Ο Τάσος Ζάπας παρατηρούσε στο "Αλιευτικό Χρονικό του Νότιου Ευβοϊκού": Οι ψαράδες για να μη μοιράζονται με τους συντρόφους το μεροδούλι τους έπαιρναν συνήθως τα παιδιά τους να τους βαστάνε τα κουπιά. Τούτο είχε σα σίγουρο επακόλουθο να παιδεύονται σκληρά αυτά τα δύσμοιρα παιδιά και να τα βγάζουνε στη βιοπάλη άγουρα ακόμα. Ετσι στις φαμίλιες των ψαράδων κυριαρχούσε ο αναλφαβητισμός». Το αγόρι της φωτογραφίας μεγαλώνει σε μια κοινωνία με διαφορετικές προκλήσεις και φόβους όχι λιγότερο απειλητικούς.
Για μια ιστορική στιγμή, στη Δημοκρατία της Βαϊμάρης, φάνηκε ένα σεισμογενές ρήγμα. Πολίτης του νεαρότερου, δυναμικότερου και πιο χολερικού έθνους-κράτους, στην καρδιά των προβλημάτων που βρισκόταν μια χώρα με τις συγκλονιστικές αναλογίες της σύγχρονης Ελλάδας, ο Γερμανός Werner Helwig εκδίδει το βιβλίο «Πειρατική αλιεία στην Ελλάδα» που γίνεται bestseller. Ο νεαρός συγγραφέας αφηγείται την περιπετειώδη ιστορία του φίλου του Clemens, o οποίος κουρασμένος από τον πολιτισμό φτάνει σε μια ακτή του Αιγαίου. Ο Ξενοφών, όπως τον αποκαλούν οι Ελληνες, καταλήγει στο πηδάλιο της βάρκας ενός δυναμιτιστή από το Πήλιο. Το βιβλίο διαβάστηκε με μεγάλο ενδιαφέρον και γνώρισε πολλαπλές ερμηνείες. Διαβάζεται ως βιβλίο περιπέτειας με μια προγνωστική οικολογική πτυχή. Διαβάζεται και σαν ταξιδιωτικός οδηγός, μια έκκληση προς τις ομάδες Βορειοευρωπαίων νέων να επισκεφθούν την Ελλάδα για να γνωρίσουν τον αρχετυπικό Ελληνα-Ζορμπά-Δυναμιτιστή.
Η κεντρική ιδέα όμως, όπως έδειξε ο Carster Wurmann, είναι η προσπάθεια του Clemens να δραπετεύσει από τη νεωτερικότητα, «να ξεφύγει από τον πολιτισμό»: το ψάρεμα στη Μεσόγειο ως ιδεολογία του αναχωρητισμού εκτός κοινωνίας.
Λίγες εκατοντάδες μίλια νοτιότερα, στις ηλιόλουστες ακτές της Γαλλικής Ριβιέρας, εφευρίσκεται ένας τομέας πολιτισμικής δραστηριότητας, το υποβρύχιο κυνήγι. Αποτελεί προκλητικό αίνιγμα πως το υποβρύχιο ψάρεμα, ενώ κι αυτό αρχίζει ως κοινωνικό παιχνίδι έξω από την κοινωνία, στην πορεία μετατρέπεται ως βασικό στοιχείο κοινωνικής ταυτότητας από ενεργούς πολίτες που ψηλαφούν το ριζοσπαστικό αίτημα για αυτονομία και ανάπτυξη προσωπικότητας. Μελετώντας τις ζωές των πιονέρων ψαροντουφεκάδων του '50 διαπιστώνεις ότι δεν είναι η παραδοσιακή μεσογειακή αστική τάξη. Οι οικογένειές τους έχουν κάνει πρόσφατα μια περιουσία και η οικονομική τους θέση δεν έχει σταθεροποιηθεί. Πολλοί είναι ξένης προέλευσης (Εβραίοι, Φραγκολεβαντίνοι, Κωνσταντινοπολίτες, Ρώσοι, Αρμένιοι). Συχνά έχουν εγκαταλείψει πρόωρα το σχολείο.
Η πρωτοτυπία των περισσοτέρων βρίσκεται στις αθλητικές τους ικανότητες που θα τους επιτρέψουν να μετατρέψουν μια ψαριά σε μια μεγαλοπρεπή επιτυχία στην τοπική κοινότητα, ωστόσο μια βραχύβια επιτυχία, γιατί δεν μπορούσε να οδηγήσει σε ένα σίγουρο επάγγελμα. Κάποιοι από τους παραπάνω πιονέρους, όπως ο Μ. Contal, άσος ενός γαλλικού ναυταθλητικού συλλόγου, ιδρύουν το Club Med στο μεταίχμιο Ανατολικής και Δυτικής Μεσογείου. To ClubMed ήταν ένας πρόδρομος του σημερινού «all inclusive», ένα πακέτο διακοπών που πρόσφερε μεταφορά, διαμονή, φαγητό και προσφορά θαλάσσιων σπορ με το κυνήγι στον βυθό σε ηγεμονικό ρόλο. Το πείραμα αποδείχθηκε ιδιαίτερα πετυχημένο με την επιλογή της Κέρκυρας όπου η οριενταλιστική φαντασίωση του Μarcel Contal για αστείρευτους ροφότοπους δεν απείχε από την πραγματικότητα και θέλησε να τη μοιραστεί ιδρύοντας στη μαγευτική παραλία της Παλαιοκαστρίτσας την πρώτη σχολή κατάδυσης [Εcole de plongee].
Η προτεινόμενη φόρμουλα προσέλκυσε το κοινό μιας νέας αστικής τάξης, που ένιωθε την ανάγκη να προωθήσει την ανεξαρτησία του από τις παραδοσιακές θρησκευτικές και πολιτικές διαιρέσεις και το Club πληρούσε τις αυξανόμενες προσδοκίες των κοινωνικών ομάδων που περιγράψαμε και τη συμμετοχή σε μια καινούργια εννοιολόγηση της αναψυχής ως μια ηδονιστική αντίληψη του ελεύθερου χρόνου που βασίζεται στο παιχνίδι ως στόχο και όχι ως μέσο εκπαίδευσης. Σε μια διαιρεμένη Ευρώπη, που διατηρούσε ενεργό το χάσμα ανάμεσα στους κοσμικούς κομμουνιστές και στους θρησκευόμενους εθνικιστές, ένας νέος κοσμοπολιτισμός, λιγότερο μισαλλόδοξος, σκόρπιζε χαρούμενα καμακιές στους κατοίκους των μεσογειακών θαλαμιών. Ενας παλαίμαχος Γάλλος δύτης μνημονεύει: «-Θυμάμαι ότι τα καλοκαίρια, όταν ήμουν παιδί, ήμασταν πάντα απασχολημένοι στο λιμανάκι του ClubMed με τις ψαριές.
Ολοι οι άνθρωπο, η παρέα μας, ποτέ δεν μίλησε για πολιτική τα καλοκαίρια. Απολάμβαναν να μιλάνε για το κυνήγι στον Βυθό. Οπως και ο Οβελίξ, έπεσα στη χύτρα με το μαγικό φίλτρο από μικρός! Στο Club οι ιδεολογικές διαφορές ξεθώριαζαν μπροστά στη θέα ενός δύτη που κραδαίνει μια καμακωμένη τσιπούρα. Ηταν η πρώτη φορά ως νεαρός παραθεριστής που ένιωσα απελευθερωμένος από τους γονείς μου, το κόμμα, τον κομφορμισμό των πρεσβυτέρων. Σ' αυτό το απολίτικο στρατόπεδο μπορούσε ο καθένας να δοκιμάσει και να βρει την αλληλεγγύη, την υπευθυνότητα και τη φιλία. Η ποδηλασία, η αγάπη για τη φύση και τα ταξίδια μέσω auto-stop ή ορειβασίας, το τραγούδι το βράδυ γύρω από τη φωτιά, ο ανταγωνισμός ανάμεσα σε δυο ομάδες ψαροτουφεκάδων στην Παλαιοκαστρίτσα ανέπτυσσε ένα κοινοτικό πνεύμα συναδελφικότητας».
Ενας βετεράνος υποβρύχιος ψαράς συμπληρώνει: «Στο Club Mediterranee δεν προσδοκούσαμε να σπάσουμε το ρεκόρ βαθιάς βουτιάς, να κάνουμε ένα εντυπωσιακό παλμαρέ αλλά απλώς να κολυμπήσουμε, να ψαρέψουμε για δική μας ευχαρίστηση, να γυμναστούμε περισσότερο απ' ό,τι στην πόλη, να αποθηκεύσουμε ήλιο για τον χειμώνα και το βράδυ να απολαύσουμε έναν βαθύ ύπνο». Μια άλλη μαρτυρία, ενός Γάλλου δασκάλου, είναι επικριτική: «Επικρατούσε ένα πνεύμα σαν να μην υπήρχε πάλη των τάξεων. Οι νέοι άνδρες και τα κορίτσια -αργότερα πολλοί από αυτούς έγιναν χίπις- δεν έπαιρναν στα σοβαρά τη ζωή, ήταν όλοι στο ίδιο φόντο».
Αυτό το φόντο αναδιοργάνωνε δραματικά τις αθλητικές πρακτικές ανάπτυξης σώματος και εαυτού σπάζοντας τον ομφάλιο λώρο με τον ασκητισμό και τις ηθικές πρακτικές που οι υγιεινολόγοι του 19ου αιώνα φρονημάτιζαν την έκλυτη νεότητα. Η μετατόπιση της κολύμβησης-με-μέτρο για τη χρηστομάθεια του νέου άνδρα στον παιχνιδιάρικο ανταγωνισμό για το μεγαλύτερο ψάρι είχε αξιοσημείωτες συνέπειες στους βυθούς των αποικιών και στους αυτόχθονες. Το μοντέρνο σπορ του κυνηγιού στον ελληνικό βυθό έμελλε να ξεκινήσει η γενιά που ανδρώθηκε στη δίνη του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, ερασιτέχνες ψαράδες που από πολύ νωρίς μπήκαν σε θέσεις ευθύνης, που έπρεπε να ανοικοδομήσουν την καθημαγμένη πατρίδα και καθώς μια σοβαρή ενασχόληση με μια ψυχαγωγική δραστηριότητα επιφέρει μείωση των κερδών, δεν ήταν λίγοι στη ρημαγμένη από Κατοχή και Εμφύλιο Ελλάδα που ανέβαλαν την αλιευτική εξόρμηση για τα επόμενα καλοκαίρια.
Οχι όμως και στο νησί των Φαιάκων, το λίκνο του ελληνικού υποβρύχιου κυνηγιού: Οι Κερκυραίοι ευπατρίδες Γ. Σκιαδόπουλος, Φειδίας Νούνεσης και Σπυρίδων Μακρής διοργάνωναν πανελλήνιους αγώνες ψαροτούφεκου και λάμβαναν μέρος σε διεθνείς αγώνες. Μία από τις πιο ευγενείς προσωπικότητες της Κερκυραϊκής Σχολής που τα πρόσφατα χρόνια της καταχρηστικής αλιείας περιέπεσε σε αφάνεια ήταν ο Ιάσων Δεπούντης ο οποίος υπήρξε μαθητής του θρυλικού Μ. Contal.
Οσοι θεωρούν τους ερασιτέχνες μεσογειακούς ψαράδες ως μαχητές ενός απολίτικου στρατοπέδου, αφιερωμένοι στην απόλαυση του νερού και τον ηδονισμό θα κοκκίνιζαν από ντροπή αν μάθαιναν ότι ο κορυφαίος Κερκυραίος θαλασσινός συγγραφέας αποτάχτηκε ως αντιστασιακός από τη χούντα των Συνταγματαρχών. Αλλά και ο Θέμος Ποταμιάνος, αξιωματικός του Ναυτικού αποτάχτηκε ως Δημοκρατικός απ' τη δικτατορία Μεταξά το 1937 και ο συγγραφέας του έξοχου «Αλιευτικού Χρονικού του Νότιου Ευβοϊκού» Τάσος Ζάππας ήταν στην Εθνική Αντίσταση επί Κατοχής, παίζοντας τη ζωή του κορόνα-γράμματα και «επιβραβεύθηκε» γι΄ αυτό με απόλυση απ' τον Οργανισμό Σιδηροδρόμων «ως συνοδοιπόρος με τους Κομμουνιστάς». Τιμή και δόξα πρέπει στους ξεχασμένους ήρωες συγγραφείς της ελληνικής ψαροσύνης! Στη βίβλο της Κερκυραϊκής Σχολής που συνιστούν τα γραφτά του Ιάσονα Δεπούντη περιγράφεται προγραμματικά μια «νέα φυσιολατρεία» που παλεύει να σχηματιστεί ως μια υπεύθυνη μέθοδος προσέγγισης του βυθού και των θαλάσσιων πλασμάτων .
Με πρωταρχικό σκοπό το υποβρύχιο ψάρεμα [la peche sous marine] «και τις έρευνες για την ανακάλυψη κοντά στις ακτές του νησιού τεκμηρίων του αρχαίου πολιτισμού» εξορμά τις καλοκαιρινές κυριακές. Στην αρχή ξεκινά με τον σοβινισμό ενός «κυρίαρχου στο Βασίλειο του Ποσειδώνα» αλλά βαθμιαία παραδίδεται στην απωθημένη επιθυμία «να γνωρίσει τον κόσμο του βυθού» που πραγματοποιείται όταν περιορίζει το κυνηγετικό του μένος σε λίγα ψάρια για το γεύμα του. Η επιφοίτηση έρχεται κάποιο αυγουστιάτικο μεσημέρι, λουσμένο στο ηλιόφως. Πείθει τον εαυτό του να σεργιανά δύο μίλια ανοιχτά από τις δυτικές κερκυραϊκές ακτές, παρέα με σκυλόψαρα στο μαγικό φως φιλτραρισμένο «σαν από εξαίσιο βιτρό εκκλησίας» από το θολό Βόρειο Ιόνιο. Αποφασίζει να χαρίζει τη ζωή στα εύκολα θηράματα: «Ενας μεγάλος σαργός ήρθε και κάθισε κάτω από τα πόδια μου. Φέρνει βόλτες, σαν κάτι να μου ζητά. Δεν ξέρω αν θέλει να γίνει ο οδηγός μου ή αν με προειδοποιεί για κάτι άλλο.
Τώρα σηκώνεται κάθετα και μόλις που ακουμπάει ξύνοντας τη ράχη του στην κάννη του όπλου μου: ένα τέτοιο χτύπημα είναι σωστή δολοφονία κι αυτό λίγοι ψαροκυνηγοί το καταλαβαίνουν. Θα πρέπει να έχεις κατέβει εκατοντάδες φορές στον βυθό για να νιώσεις την αγάπη προς τον ανύποπτο από ανθρώπινες κακίες κόσμο του, και κυρίως τον σεβασμό σε τέτοιες στιγμές προς τον ίδιο σου τον εαυτό». Δηλώνει με ενθουσιασμό μικρού παιδιού την ευγνωμοσύνη του από τη φιλοξενία της θάλασσας: «Φύση, ω μεγάλη εσύ φύση, πώς με λευτερώνεις !» Κατορθώνει να απαλλαγεί απ' το θέλγητρο του τροπαίου: «Ενα άλλο μεγάλο και τούτο γεγονός του βυθού, κάτι σαν απίστευτη διαπίστωση. Ο ροφός που βρήκα πριν από δέκα μέρες στην ίδια θέση των βράχων στο νησάκι, με περίμενε σαν τον πιο καλό του φίλο. Μπήκε, σαν με είδε, στα βράχια, βγήκε, γύρισε πίσω, ξαναγύρισε σε μένα. Τελικά ξεθάρρεψε μαζί μου. Με πλησιάζει, με κοιτάζει. Πώς να οπλίσω το ψαροντούφεκό μου και πού να στείλω την τουφεκόβεργα; Τώρα πια συνεννοούμαστε μεταξύ μας. Εχουμε φυλαγμένες για αυτό δυο δικές μας λέξεις. Δεν τις ξεστομίζουμε όμως, μια και κείνο το ΄΄αγαπάτε αλλήλους΄΄ είναι άγνωστο ακόμη στους ανθρώπους».
Τελικά, ανεβαίνει στη βάρκα «με την ικανοποίηση πως έφυγε ακόμη μια μέρα μέσα στο απρόβλεπτο».
Η φωνή του Κερκυραίου πρωτοπόρου έρχεται από το μέλλον. Κατάφερε να είναι ο πρόδρομος του μοντέρνου υποβρύχιου ψαρέματος συλλαμβάνοντας τα δύσκολα λαβράκια γύρω από την πόλη της Κέρκυρας και δεν έχει πρόβλημα στις αρχές του '60 να δημοσιεύει για την επίδραση του δασκάλου του και να φανερώνει τα κόλπα μιας μυστικοπαθούς τέχνης: «Ας δούμε πώς ψαρεύεται το λαυράκι. Ο Μ. Contal μας λέει τα εξής: ΄΄-Ο κυνηγός το βρίσκει περσότερο ενωρίς το πρωί ή προς τη δύση. Συχνά κρύβεται κατά τη διάρκεια της μέρας, για να μπορέσει άνετα να χωνέψει τα πλούσια γεύματά του. Το κυνήγι του χρειάζεται φινέτσα, ετοιμότητα. Μόλις καταλάβει ο ψαροκυνηγός το λαυράκι, θα πρέπει να σταματήσει κάθε κίνησή του.
Το λαυράκι είναι πολύ περίεργο. Είναι αυτό που θα έρθει καταπάνω σας! Αφήστε το να πλησιάσει. Τώρα, προσοχή. Η παρουσία σας το βάζει σε ανησυχία και περιέργεια. Απομακρύνεται. Και πάλι, ακίνητος.
Ξαναγυρίζει... Μην κινηθείτε διόλου. Σας πλησιάζει πολύ κοντά. Μη το ψαροντούφεκο κατά πρόσωπο. Τώρα, θα γυρίσει το πλευρό του. Εμπρός, έτοιμοι. Ένα μικρό κλάσμα δευτερολέπτου.
Αλλά σας ξέφυγε... Τώρα καμουφλαριστείτε πίσω από τον βράχο. Μην απογοητευτείτε, περιμένοντας. Έτοιμοι και πάλι, αφού πρώτα πάρετε μια καλή αναπνοή. Το λαυράκι, περίεργο, σχεδόν μαγνητισμένο από το θόρυβο του αναπνευστικού σωλήνα δε θ' αργήσει να ξαναρθεί κοντά σας για να εξακριβώσει από κοντά την αιτία ενός τέτοιου θορύβου. Χτυπήστε! Αυτό είναι το τέλος...
Με το θαυμάσιο θήραμά σας και με τις άπειρες συγκινήσεις του βυθού, ανεβαίνετε θριαμβευτής της ελληνικής καταγάλανης μέρας».
Ο εσχατολογικός φόβος της εξάλειψης
Η προσπάθεια «να σκεφτείς ιστορικά» το ψάρεμα στον κόσμο της Ανατολικής Μεσογείου σκοντάφτει στη σύνθεση και τη συγκρότηση ενός τεράστιου υλικού. Μια πρόσφατη (2011)
θεωρία του καθηγητή Ιστορίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών Αντώνη Λιάκου επεξεργάζεται ένα πρωτότυπο τριαδικό σύστημα για τη διαμόρφωση ιστορικής συνείδησης που υιοθετούμε στο άρθρο.
Περιγράψαμε τη μεταμόρφωση των φόβων στους Ελληνες ψαράδες μέσα από τις αναμονές, τις εκπληρώσεις και τις διαψεύσεις στο πεδίο της ιστορικής εμπειρίας, κυρίως στον 20ό αιώνα, ψηλαφίσαμε τη σημασία της ουτοπίας, το πεδίο της φαντασιακής προβολής της κοινωνίας στο μέλλον. Το τρίτο πεδίο του Λιάκου, η Αποκάλυψη (οι εσχατολογικές προσεγγίσεις) γνωρίζει μια νέα ακμή επηρεάζοντας στρατηγικές και πολιτικές αλιείας στις χώρες της Μεσογείου. Δικαίως εν μέρει. Γιατί ούτε μπορεί να σκεφτεί κανείς μια επανάληψη της πορείας εκβιομηχάνισης της Βόρειας Μεσογείου που της απέφερε ευημερία και δημοκρατία.
Γιατί ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού που συρρέει στις μεσογειακές ακτές ήδη ζει σε βάρος των δυνατοτήτων του πλανήτη. Εν μέρει αδίκως όταν μια σειρά από μη κυβερνητικές οργανώσεις, όπως οι Young Global Leaders του Παγκόσμιου Οικονομικού Φόρουμ, και ο Οργανισμός Cousteau Divers (Oι δύτες του Κουστό) προτείνουν πλήρη απαγόρευση της ερασιτεχνικής αλιείας σε εκτεταμένες ζώνες της Βόρειας Μεσογείου γιατί «οι περιοχές όταν πραγματοποιούσε υποβρύχιες λήψεις το 1943 ο πατέρας μου παρουσίαζαν πλούσια βιοποικιλότητα ενώ σήμερα μοιάζουν με έρημο, γυμνές από ψάρια, φύκη, κοράλλια» όπως δήλωνε ο υιός Κουστό, διευθυντής του Οργανισμού. Κάθε ιστορική αναφορά στο ψάρεμα σημαίνει ότι πάντα καταλήγουμε στο παρόν, όπου αξιολογούμε την κατακτημένη εμπειρία. Για τούτο, «δεν υπάρχει ιστορική συνείδηση χωρίς ελπίδα. Αλλιώς αδυνατούμε να φανταστούμε το μέλλον». Μια απρόσμενη ελπίδα έρχεται από το ημερολόγιο του δασκάλου Π. Κολυμπήρη που υπηρέτησε στην αλίμενη Βόρεια Χίο, τέλη της δεκαετίας του '50:
«Με τον ερχομό του αμαξητού ερχόταν συχνά το φορτοταξί του Παυλή πουλώντας κυρίως ψάρια, αλλά και καμμιά φορά πορτοκάλια και κουνουπίδια. Τον θυμάμαι να φωνάζει «Ψάρια για την φτώχεια ! Ψάρια για την φτήνεια!» και να βάζει μάλιστα και τα παιδιά του σχολείου να φωνάζουν ή μερικές φορές και τον ίδιο τον ντελάλη, τον γερο-Καρούση: «γούπα και μαρίδα!»
13.09.58 Πρώτη φορά που πήγα στο Γλυκύ Νερό με ψαροντούφεκο. Παγωμένη η θάλασσα της Χίου και σχεδόν καθόλου ψάρια...
07.05.58 Εκδρομή στο Γλυκύ Νερό. Από τις 11.00 είχε μπουκαδούρα και μερικά παιδιά ενώ ψάρευαν έβρεξαν τα παντελόνια τους και τα έβγαλαν να τα στεγνώσουν. Οι μαθητές της Δ΄τάξεως Γεώργιος Χρίτης και Ελευθέριος Στεβής έπιασαν δύο χέλια 0,30 και 0,40 μ.
Τα κορίτσια μπήκαν για λίγο στη θάλασσα από 12.30-12.40 με δυνατές τσιριξιές και κατόπιν 11 αγόρια, όσα ήθελαν. Κανείς τους δεν ήξερε κολύμπι
26.11.57 Εκδρομή. Μετέβημεν με γραμμή και τραγούδια εις τον όρμον του κάβο- Μελανιός νοτίως του Μαύρου Γκρεμού, τον οποίον εφωτογράφησα. Εις τα φύκια της ακροθαλασσιάς τα παιδιά ετραβούσαν σκοινί (διελκυστίνδα) και έπαιξαν διάφορα άλλα παιχνίδια. Τα εφωτογράφησα κοντά σε μια τραβηγμένη βάρκα. Εις την εκεί σχισμήν της θάλασσας είδαμε βόσκοντα (τσιμπόντα την τροφήν του) στο πλημμάρι, σχεδόν στην επιφάνεια, έναν μεγάλο σκάρο. Εις το ακρογιάλι της ακροποταμιάς τα παιδιά εμάζεψαν πεταλίδες, καβούρια και τρεις μικρές σκλημουρίτσες, που ο Γ.Χρίτης τις έβαλε σε ένα μπουκάλι πενικιλλίνης γεμάτο θαλασσόνερο
Πολλοί ψαρεύουν με δυναμίτες. Δύο ψαρεύοντες Νενητούσιοι έλεγαν σήμερα «δεν έχει ζήση πια η θάλασσα, δεν έχει».
27.09.58 Σάββατο. Πήγα με το ψαροντούφεκο στο Γλυκύ Νερό. Φτωχειά η θάλασσα, παπάδες και αχινοί δεν υπάρχουν καθόλου, προφανώς λόγω των συνεχών εδώ ανέμων. Τα βαθιά νερά 2-3 οργυιές και ο χορταριασμένος βυθός μου θυμίζουν τις δικές μας ακτές της Μάνης- πράγματι είδα 3 σαργούς οκαδιάρικους ως τρακοσάρικους και μερικούς μικρότερους καθώς και λίγα κεφαλόπουλα πενηντάρικα. Επίσης είδα λίγες πέρκες και γαϊτάνους, σπανιώτατα κανένα ζήλο και που και που λάπαινες. Ο βυθός εδώ είναι «Ρέπια, εκ της λέξεως «ερείπια», ανώμαλος θαλάσσιος βυθός, ίδιος σε όλη τη Βόρεια Χίο, όπου οι γνώριμοι ελλαδικοί λευκοκύανοι και μαρμαίροντες παράκτιοι αμμώδεις βυθοί και οι γραφικές αμμουδιές είναι καθολοκληρίαν ανύπαρκτες, τούτο δε διότι η Χίος, ως ηφαιστειογενής νήσος, μετά του συμπλέγματος Ψαρών-Αντιψάρων αποτελούν το Βορειοανατολικό τριτημόριο τεράστιας καλδέρας, διαμέτρου 24 περίπου χιλιομέτρων»
23.10.58 Πήγαμε εκδρομή στο Γλυκύ Νερό, όπου βρήκαμε ενήλικες Αγιογαλούσους που είχαν κατέβει για ψάρεμα και μια γυναίκα που μάζευε «πατελίδες»
19.2.59 Πεζοπορήσαμε στην ακρογιαλιά προς Λεισήνα και την αμμουδιά προς Λυγαρίδι. Μαζέψαμε κάτι παράξενα κοτσάνια φυκιών, κάτι βυσσινιά θαλασσινά πολυτρίχια, σφουγγάρια και πράσινα σφαιρικά θαλασσόφυτα γεμάτα νερό σα φούσκες και γιαλόξυλα, απ' όσα έχει πετάξει έξω η φουρτούνα των τελευταίων ημερών, φελλούς και σανιδάκια για τη σόμπα, που τα έφεραν τα παιδιά στο σχολείο
23.03.59 «Πήγαμε προς τα βράχια της τρικυμισμένης κατά βορρά ακρογιαλιάς και την 13.50 εφωτογράφησα το τίναγμα των κυμάτων του βοριά πάνω σ' ένα ξεμοναχιασμένο στο πλημμάρι και ξεχωριστό βράχο...»
16.04.59 Εκδρομή στο Γλυκύ Νερό. Επήγαμε παραλιακά όπου τα παιδιά άρχισαν να βρίσκουν διάφορα ξύλα εκ των οποίων ένα δοκάρι 5μ., λίγο φθαρμένο. Βρήκαν επίσης δύο μπουκάλια ποτού κενά και ένα τενεκεδένιο βαζάκι του κιλού με βούλωμα λίγο σκουριασμένο.
Η ελπίδα αφορούσε τον έλεγχο της υπόθεσης ότι τα ψάρια του 1943 στις μεσοπέλαγες ξέρες της Μασσαλίας δεν φοβούνταν να προσεγγίσουν τους δύτες ενώ σήμερα εξαφανίζονται και μόνο στη θέα τους οπότε η υπόθεση Κουστώ χρήζει συμπλήρωσης.
Γράφει: «Γιατί, κακά τα ψέματα η επιφάνεια της θάλασσας μπορεί να είναι γαλάζια, αλλά το τι συμβαίνει στο βυθό το γνωρίζουν μόνον οι αυτοδύτες». Θα προσθέταμε: «μόνον οι διακριτικοί ελεύθεροι δύτες!»
Η προετοιμασία για το ταξίδι προσκύνημα στα ψαροτόπια που ψάρεψε ένας απ' τους πιο καλούς δάσκαλους που γνώρισε ο Μοριάς άρχισε συζητώντας με τον Γιώργη, επαγγελματία ψαρά απ' το Λιθί που μου μετέφερε την παράδοξη εικόνα να βλέπει φέτος σε κάθε καβάκι από τρεις, τέσσερις σημαδούρες υποβρυχίου ψαρέματος.
Εδώ και χρόνια, τον χειμώνα ήταν μόνος στον στίβο του καθημερινού μόχθου και τον είδα να δαγκώνει τα χείλη του. Εφτασα στο Αγιο Γάλας μετά 3 ώρες με μια διάθεση φυγής και μελαγχολίας. Το κλίμα αδιέξοδου όμως παραχώρησε τη θέση του στον σαρδόνιο γέλωτα όταν αποσβολωμένος συνάντησα στην είσοδο του χωριού έναν απ' τους αγαπημένους μαθητές του Π. Κολυμπήρη που κατηγόρησε με έναν ειρωνικό μορφασμό τον δάσκαλο για ελαφρόμυαλο.
Τον δάσκαλο που έσωσε το σχολείο από κατάρρευση επιδιορθώνοντας τη σκεπή, τον δάσκαλο που εκτελούσε αμισθί χρέη φωτογράφου για την κοινότητα, τον δάσκαλο που δημιούργησε εκ του μηδενός σχολικό κήπο, που ήταν όμως ξενομερίτης...
Το ψαροτόπι του δασκάλου απέχει πάνω από 80 χιλιόμετρα απ' τα πλησιέστερα ιχθυοτροφεία, έτσι ακόμα και σάλπες να ντουφεκίσει κανένας, αξίζουν!
Γιατί, δυστυχώς, όπως έγραφα πρόσφατα, όλη η βορειανατολική περιοχή του Νομού μαζί με τις Οινούσσες, αν και πλούσιος ψαρότοπος, κατακλύζεται από ιχθυοτροφεία. Σκάρο να φας, μυρίζει ψαροτροφή!
Ο τόπος που μόχθησα να κατέβω φορώντας ορειβατικά άρβυλα αξίζει 12 μήνες τον χρόνο. Διαθέτει μεικτούς βυθούς που βαθαίνουν βαθμιαία και φιλοξενούν παράκτια υφάλους, μετά τις φυκιάδες. Ο κάβος του Μελανιού, για την ακρίβεια «η παραλία των Πλατανιών», κάτω από το Φυλάκιο διαθέτει ναυάγιο με λαμαρίνες στις οποίες καταφεύγουν τον χειμώνα σαργοί αλλά και τον περίφημο συναγριδότοπο, την ξέρα του Ναυαγίου, έναν βραχώδη σχηματισμό σαν αναποδογυρισμένη καρίνα πλοίου, στα 38 μέτρα που κρατά σε ασφαλή θαλάμια ροφούς και παντελήδες.
Τον χειμώνα έχει μόνιμο κοπάδι μπάφας και όλα τα είδη των ψαριών. Ηταν διάσημο για τα θηριώδη λαβράκια λόγω εκβολών αρκετών χειμάρρων πλην έχει καταντήσει πραγματικά πολύ σπάνιο να τα συναντήσει κανείς.
Εκείνη την ημέρα η στρατηγική μου ήταν έρευνα με αγκουάτο έως τα 3 μέτρα για τα ανύπαρκτα λαβράκια και μετά στατικά καρτέρια όταν συναντούσα πυκνό βραχώδη βυθό.
Οι σαργοί πιάστηκαν οι μισοί με καρτέρια σε βάθος 15 μέτρων και οι υπόλοιποι με αγκουάτο το σούρουπο κατά το οποίο διασταυρώθηκα με ένα τεράστιο κοπάδι μπάφες αλλά την περίοδο της πρώιμης κατασκευής των αναπαραγωγικών επαφών που αποσκοπούν στο «φόρτωμα» των γονάδων είναι εξαιρετικά ανασφαλείς και δεν μου δόθηκε δεύτερη ευκαιρία μετά την αστοχία σε τρίκιλο ψάρι...
Το βράδυ, κάτω από τις κουβέρτες σκεφτόμουν τον δάσκαλο που βουτούσε ως γυμνός δύτης, χωρίς καταδυτική φόρμα στην παγωμένη φθινοπωρινή θάλασσα της βόρειας Χίου και τις επόμενες μέρες ήταν βαριά κρυολογημένος και του έκαναν κοφτές βεντούζες τα μέλη της σχολικής εφορίας...
Ο Χαιρήμων, μοναχός του Παπαδιαμάντη, θα του έλεγε: «Σκληροτράχηλος είσαι!»
Kείμενο Κώστα Προμπονά - Νότια Χίος
πηγη http://www.ethnos.gr/entheta.asp?catid=23380&subid=2&pubid=63669002
Εγγραφή σε:
Σχόλια ανάρτησης (Atom)
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου