Ενα θέμα-ταμπού που υπάρχει από τότε που εμφανίστηκε και το υποβρύχιο ψάρεμα. Δεν αναφέρονται σε αυτό άλλοι, πλην των επικριτών του. Δεν ανήκω σε αυτούς, αλλά στους επαγγελματίες του ψαροτούφεκου, εγώ και μερικές δεκάδες ακόμα άνθρωποι στη χώρα. Στο άρθρο που ακολουθεί, εκθέτω την προσωπική μου εμπειρία. Ο καθένας ας βγάλει τα συμπεράσματά του.
Στη διάρκεια της περιόδου του ψαροτούφεκου-life style, μιας περιόδου που ξεκίνησε με την είσοδο του life style γενικώς στην κοινωνική ζωή προ 25ετίας και έληξε με την είσοδο της χώρας στο μνημόνιο το 2010, το επαγγελματικό ψαροτούφεκο υπέστη κυνήγι μαγισσών και δέχθηκε πάμπολλες βολές εκ των έσω.
Οι χομπίστες του αθλήματος, οι ψαροκυνηγοί του Σαββατοκύριακου, άνθρωποι που βιοπορίζονταν κυρίως από την παροχή υπηρεσιών και το μεταπρατικό εμπόριο, είδαν στο πρόσωπο των επαγγελματιών της θάλασσας τους ανταγωνιστές που τους στερούσαν πολλές από τις πιθανότητες να πιάσουν το ψάρι των ονείρων τους.
Το γεγονός ότι οι ίδιοι άνθρωποι, οι επαγγελματίες ήταν κυρίως εκείνοι οι οποίοι δίδαξαν τις μοντέρνες και αποδοτικές τεχνικές στους πολλούς, δεν ελήφθη υπόψη. Ετσι, συχνά-πυκνά διαβάζαμε στον ειδικό Τύπο υποτιμητικούς χαρακτηρισμούς όπως, οι «μανάβηδες». Το έτερο γεγονός, ότι δηλαδή πολλοί ερασιτέχνες που βιοπορίζονταν από άλλες δουλειές, συχνά πουλούσαν ψάρια προκειμένου να μειώνουν τα έξοδα των εξορμήσεων, αποσιωπούνταν εντελώς.
Ηταν το 1981. Το ΠΑΣΟΚ μόλις είχε αναρριχηθεί στην εξουσία και οι πάντες διαγκωνίζονταν για μια θέση στον πράσινο ήλιο. Η Δημοκρατία των ολίγων είχε αντικατασταθεί από τη Δημοκρατία των μαζών και η επερχόμενη ευημερία είχε δημιουργήσει προσδοκίες. Εννοιες όπως το «γκλάμουρ», οι «γιάπις», το «πρεστιζ» και το «λάιφ στάιλ», αμερικανιές δηλαδή, συνώνυμα της κενότητας και της επίδειξης του τίποτα, έκαναν πρώτη φορά την εμφάνισή τους, συνθέτοντας την ελληνική εκδοχή του αμερικανικού ονείρου. Μάλιστα, οι όροι αυτοί προβλήθηκαν και επιβλήθηκαν κυρίως μέσα από τα έντυπα του Π. Κωστόπουλου, στενού φίλου του έτερου διαμορφωτή της νέας εποχής, του Κ. Λαλιώτη. Ολα αυτά στον υπογραφόμενο φαίνονταν εξαιρετικά ποταπά, ματαιόδοξα κι ανώφελα, κάτω από το πρίσμα των ολέθρων και των δοκιμασιών που διαισθανόμουν ότι το δυσοίωνο μέλλον θα έφερνε στην ανθρωπότητα. Κάτω από το πρίσμα της θνητότητας της ίδιας. Ηξερα πως ο καιρός θα περνούσε και θα έφτανε μια εποχή ρεμβαστική, που οι επιθυμίες της νιότης θα γίνονταν μακρινές αναμνήσεις. Παράλληλα, διαισθητικά μάλλον, είχα μάθει να αποφεύγω τις κακοτοπιές. Δεν είχα τη ζωή μου για πέταμα, μου ήταν πολύτιμη για να τη χαράμιζα στο θεαθήναι και σε εργασιακές δραστηριότητες που δεν με αφορούσαν και δεν μου πρόσφεραν χαρά.
Η συντροφιά με Γερμανούς εναλλακτικούς που έκανα εκείνα τα χρόνια με είχε επηρεάσει θετικά, κυρίως ως προς την ικανότητα να διακρίνω το υγιές από το νοσηρό και να αντλώ πληρότητα από απλά πράγματα. Με αυτά ως ιδεολογικά δεδομένα ήμουν σαφώς εκτός εποχής!
Ζούσα την περίοδο της αναζήτησης επαγγέλματος και ήμουν σε δύσκολη θέση. Με το που στέριωνα σε μια δουλειά, έμπαινε το καλοκαίρι και με έπιανε μια ασυγκράτητη θέληση να βρίσκομαι μέσα σε μια βάρκα. Εργάστηκα σε ξενοδοχεία, φροντιστήρια αγγλικών και σε ναυτιλιακή εταιρεία. Μόλις ο καιρός άνοιγε, υπέβαλλα παραίτηση κι έτρεχα στο νησί. Η θάλασσα με καλούσε κοντά της. Δεν μπορούσα να ζήσω μια συμβατική ζωή στην πόλη, μαράζωνα μόνο με την ιδέα.
Ηταν ένα πρόβλημα που ζητούσε τη λύση του. Η λύση ήταν απλή κι ήταν μπροστά μου: θα γινόμουν ψαράς, θα έκανα αυτό που μου άρεσε επάγγελμα!
Ακολούθησα τη νόμιμη διαδικασία. Αίτηση χορήγησης επαγγελματικής αδείας. «Θα την πάρεις αν δεν πέφτεις με μπουκάλες»! Τέτοιο ζήτημα δεν έμπαινε ωστόσο, αφού το ψάρεμα με άπνοια με είχε ήδη συνεπάρει, ενώ η ιδέα και μόνο του συνδυασμού αυτόνομης και ψαροτούφεκου μου φαινόταν ιδιαίτερα απωθητική. Εξάλλου, ήμουν ο δισέγγονος του καπετάν Νικήτα Γεωργά, του «Μπιλιάρα», του Συμιακού σπογγαλιέα που ως πλοίαρχος τσούρμου γυμνών δυτών είχε πρωτοστατήσει στην εξέγερση κατά των «μηχανών», που είχε καταλήξει στο κάψιμο της αποθήκης με τα σκάφανδρα και στην προσαγωγή του προγόνου σε δικαστήριο απέναντι, στη μικρασιατική ακτή.
Ο κύριος Ραδίτσας, ο λιμενάρχης που τη χορήγησε, ουδέποτε διανοήθηκε, ούτε αυτός ούτε κανείς άλλος, ότι δεν μπορούσα να χρησιμοποιώ για επαγγελματική χρήση ένα καθ΄ όλα νόμιμο εργαλείο, όπως το ψαροτούφεκο, αν δεν το συνδύαζα με αυτόνομη. Δεν υπήρχε καμιά διάταξη που να απαγορεύει κάτι τέτοιο κι εφόσον φρόντιζε κανείς να εφοδιαστεί με επαγγελματική άδεια μπορούσε να ασκεί τη δραστηριότητα σαν οποιονδήποτε άλλο ψαρά επιφανείας. Η άδεια έγραφε « δίχτυα, παραγάδια κλπ.». Το «κλπ.» σήμαινε βέβαια «και λοιπά νόμιμα αλιευτικά εργαλεία» και ένα καθ' όλα νόμιμο εργαλείο σαν το ψαροτούφεκο, που επιτρεπόταν στους ερασιτέχνες, δεν θα μπορούσε να απαγορεύεται στους επαγγελματίες. Η επαγγελματική άδεια υπερβαίνει την ερασιτεχνική ως προς τα δικαιώματα, άρα δεν είναι λογικό κάτι που επιτρέπεται στον ερασιτέχνη να απαγορεύεται στον επαγγελματία. Και βέβαια δεν έχει υπάρξει μέχρι σήμερα περιορισμός του επαγγελματία ως προς την ποσότητα αλίευσης. Εκείνα τα χρόνια δε, ούτε ο ερασιτέχνης περιοριζόταν.
Ωστόσο οι εποχές αλλάζουν, και μαζί τους αλλάζουν ιδέες, απόψεις και πολιτικές. Ετσι, το επαγγελματικό ψαροτούφεκο, αν και επί δεκαετίες υπάρχει στη χώρα και αποτελεί την εντιμότερη μορφή επαγγελματικής αλιείας, αν και επίσημα υφίσταται στη γειτονική Ιταλία, στην Ελλάδα του life style έτεινε να θεωρηθεί σαν ληστεία, σαν φιλαργυρία, σαν καταστροφή του περιβάλλοντος. Εβγαιναν διάφοροι να το κατακεραυνώσουν, λες και γνώριζαν κανέναν πλούσιο ψαρά! «Είναι πολλά τα λεφτά» ανέκραζε κάποιος από τις στήλες περιοδικού του χώρου. Πήγαινε να τα βγάλεις φίλε, και αν δεν λιμοκτονήσεις στον ένα μήνα, έλα να μας το πεις!
Αν πρέπει να απολογηθώ για το επαγγελματικό ψάρεμα σε όσους έχουν μάθει με τα έτοιμα και θεωρούν ότι αυτή η επιλογή είναι λάθος, θα πω μόνο ότι την ίδια επιλογή έκαναν και οι πρόγονοί μου Συμιακοί σφουγγαράδες και ψαράδες. Την παράδοση της γενιάς μου συνέχισα. Με επιλεκτικά εργαλεία μάλιστα. Δίχτυ δεν χρησιμοποίησα ποτέ. Κι ας έχω το δικαίωμα των 7 χιλιομέτρων. Αν νομίζει κανείς ότι με το ψαροτούφεκο πιάνονται περισσότερα, ή πιο εύκολα από όσα θα πιάνονταν με 7 χιλιόμετρα δίχτυα ή με μερικές χιλιάδες αγκίστρια, καλώς κατακρίνει.
Η ιστορική εξέλιξη δικαιώνει τις παραγωγικές, παραδοσιακές επιλογές. Αν στη ζωή μου ψάρεψα μερικούς τόνους ψάρια, και δεν έζησα ως παράσιτο στη φούσκα της ανάπτυξης, σε βάρος των αναξιοπαθούντων σε τελική ανάλυση, δεν ξέρω γιατί θα πρέπει να ντρέπομαι. Πώς ένα επάγγελμα που προέρχεται από τα βάθη της προϊστορίας μπορεί να θεωρείται συνώνυμο της φιλαργυρίας;
Εκτός από το ψαροτούφεκο έριχνα κιούρτους. Επιανα ψάρια, ήμουν παραγωγικός και ο επόπτης αλιείας ιχθυολόγος Κ. Καλόσακας με είχε συγχαρεί για την επιλογή η οποία ήταν σπάνια εκείνα τα χρόνια. Τα τελευταία χρόνια, ακόμη ένας νόμος έρχεται να περιορίσει τη χρήση και των κιούρτων σε συγκεκριμένη περίοδο του χρόνου, την πιο παραγωγική. Την ίδια στιγμή που άλλα, μη επιλεκτικά και ρυπογόνα εργαλεία, όπως τα δίχτυα, δεν περιορίζονται ούτε ως προς την ποσότητα ούτε ως προς την εποχή.
Από το 1981 που έβγαλα επαγγελματική άδεια, λοιπόν, ψάρευα και με ψαροτούφεκο, χωρίς να υπάρχει διάταξη που να το απαγορεύει αυτό. Επιπλέον ψάρευα με ελεύθερη, ενώ οι Καλύμνιοι σάρωναν την επικράτεια με τον ναργιλέ και ποτέ μέχρι τότε δεν άκουσα να έχει υποστεί έστω και ένας κάποια ποινή. Ωσπου το 1997 βγήκε η περιβόητη εγκύκλιος που απαγορεύει την εμπορία καμακωμένων ψαριών ως επικίνδυνων για τη δημόσια υγεία! Ασφαλώς πρόκειται για σοφιστεία που αντιβαίνει κάθε λογική και υποτιμά κατάφωρα τη νοημοσύνη. Αν υπήρχε στα παγκόσμια ιατρικά χρονικά έστω και μια περίπτωση ανθρώπου του οποίου η υγεία μπήκε σε κίνδυνο επειδή έφαγε καμακωμένο ψάρι, ίσως είχε μια κάποια βάση, τέτοια περίπτωση όμως δεν υφίσταται.
Από την εγκύκλιο αυτή και μετά, ο υποφαινόμενος κατέληξε να θεωρείται περίπου λαθροθήρας, εξαιτίας αποφάσεων που πήραν άνθρωποι εκτός θάλασσας, που σε μια νύχτα κατάργησαν το καμάκι, το αρχαιότερο αλιευτικό σύνεργο!
Το θέμα επαγγελματικό ψαροτούφεκο δεν μπορεί να αναλυθεί στη βάση της λογικής του καλού ή του κακού, του μαύρου ή του άσπρου. Από μόνο του δεν είναι παρά ένα εργαλείο, το θέμα είναι πως χρησιμοποιείται. Επαγγελματίας είναι κι ο Χ που ψαρεύει μόνο με καρτέρι και συρτό, επαγγελματίας κι ο Ψ που ψαρεύει μόνο με τραβηχτό, επαγγελματίας κι ο Ζ που στηρίζει τις ψαριές του σε συγκομιδή επινέφελων του μισού κιλού. Το θέμα είναι να τηρούνται κανόνες που προστατεύουν την αειφορία της θάλασσας.
Να μην πιάνονται ανώριμα ψάρια, να μη χρησιμοποιεί ο ψαράς την προωθημένη τεχνολογία της μπουκάλας, του rebreather, της μηχανής του σκάφους ή του σκούτερ που τον σέρνει.
Ο ρόλος των αρπακτικών στη φύση είναι θεμελιώδης και ενισχυτικός της αντοχής του οικοσυστήματος. Ο άνθρωπος ως ψαροκυνηγός μπορεί να συμμετάσχει σε αυτήν τη διαδικασία και να παίξει τον ρόλο αυτό από τη στιγμή μάλιστα που τα αρπακτικά της θάλασσας, οι φώκιες, τα δελφίνια, τα σκυλόψαρα έχουν μειωθεί εξαιτίας της βιομηχανικής αλιείας.
Για παράδειγμα, ο ψαροκυνηγός που σκοτώνει κάποια από τα υπεράριθμα λαβράκια της ακτογραμμής, ενισχύει τον πληθυσμό της αθερίνας και των κεφαλόποδων που αντιμετωπίζουν δημογραφικό πρόβλημα εξαιτίας της ανισορροπίας που προκαλεί η ιχθυοκαλλιέργεια. Ολα είναι αλληλένδετα στη θάλασσα και στη φύση γενικότερα, και η ορθολογική χρήση των πόρων όχι μόνο δεν βλάπτει, αντίθετα μπορεί να συμβάλει στην αειφορία.
Το θέμα συνίσταται στο να βρει ο άνθρωπος τη θέση του μέσα στο περιβάλλον. Υπό τις υφιστάμενες συνθήκες, οικονομικές και πολιτικές, που πριμοδοτούν την απληστία, κάτι τέτοιο φαντάζει ουτοπία.
Δεν φταίει όμως το ψαροτούφεκο γι' αυτό.
Με άλλα λόγια, μέσω της συγκεκριμένης πρωτογενούς εργασίας δικαιούται κανείς να καλύπτει πρωτογενείς ανάγκες, του εαυτού του και της οικογένειάς του. Το φαγητό, το ποτό, το κατάλυμα, την περίθαλψη, την εκπαίδευση, και την ένδυση. Από εκεί και πέρα, αν θέλει να ψαρεύει και να βγάζει χρήματα για διασκεδάσεις, ταξίδια, αυτοκίνητα, σκάφη, εξοχικά, ασφάλειες, επιτόκια δανείων και δεν ξέρω ποιες άλλες δευτερογενείς επιθυμίες και ανάγκες του έχει υποβάλει το σύστημα να έχει, ας ψάξει καλύτερα για άλλη δουλειά. Αν προσπαθήσει να τα κερδίσει αυτά με το ψάρεμα, θα κάνει κακό στη θάλασσα και η θάλασσα θα του το ανταποδώσει.
Οσο δε γι' αυτό που λέγεται ψάρεμα «αναψυχής», θα ήθελα να πω πως και μόνο η επιλογή του όρου δηλώνει τη διαστροφή και το βίτσιο. Κανένα ζώο στη φύση δεν θα σκοτώσει αν δεν πεινά, μόνο ο άνθρωπος το κάνει για διασκέδαση. Είναι ντροπή γι' αυτόν που αντλεί ευχαρίστηση αφαιρώντας ζωή χωρίς να χρειάζεται, απλά και μόνο για να ικανοποιεί αλλοιωμένα ένστικτα.
Ως επίλογο, ύστερα από τριάντα χρόνια στο επαγγελματικό ψαροτούφεκο, θα ήθελα να πω το εξής:
Ξεκίνησα την επαγγελματική μου ζωή, επιλέγοντας μια παραγωγική δουλειά. Αυτό δεν επιβραβεύτηκε, απορρίφθηκε από τη στάση της Πολιτείας απέναντι σε έναν κλάδο που αν και υπάρχει από την προϊστορία, φθίνει και μαραζώνει. Η αντιμετώπιση εντάσσεται βεβαίως στο πλαίσιο της συνολικής απαξίωσης οποιασδήποτε ατομικής παραγωγικής δουλειάς στην ελληνική οικονομία. Από εκεί προήλθαν όλα, η Ενωση ορίζει την κατεύθυνση και οι ξενόδουλοι και επίορκοι νομοθετούν. Συνιστά δε αυτή η απαξίωση μια επιπλέον δυσκολία σε μια δουλειά έτσι κι αλλιώς σκληρή και δύσκολη. Το να ασχολείται κανείς στη ζωή επαγγελματικά με κάτι πρωτογενές, σαν το ψάρεμα συχνά είναι δύσκολο, η καθημερινότητα είναι αδυσώπητη. Το θέμα είναι να καταφέρει κάποτε κανείς να υπομένει το αδυσώπητο αγόγγυστα, όποιο κι αν είναι αυτό, αντί να τείνει πάντα προς την ευκολία, ιδέα που υποβάλλεται από την ακατανίκητη ροπή του ανθρώπου προς την έτσι κι αλλιώς απρόσιτη ευτυχία.
Δεν μετάνιωσα ποτέ για την επιλογή μου, αν και στερήθηκα πράγματα που για τον μέσο άνθρωπο είναι δεδομένα. Χρήματα δεν κατέθεσα ποτέ στην τράπεζα, ούτε έκανα περιουσία από το ψάρεμα.
Ενιωθα όμως πλούσιος, γιατί μπροστά μου απλωνόταν η θάλασσα που κάρπιζε την τροφή μου και το μόνο που είχα να κάνω ήταν να βουτήξω να την πάρω. Δεν είχα ποτέ ανάγκη κανέναν κι ευγνωμονώ την τύχη μου που μου έδειξε τον δρόμο και με έριξε στη θάλασσα με ένα ψαροτούφεκο. Εζησα ελεύθερος, κι αυτό ήταν το υπέρτατο αγαθό που πόθησε η ψυχή μου.
Kείμενο Φωτογραφίες: Κωστής Γεωργάς
πηγή Εθνος gr.
Ενα θέμα-ταμπού που υπάρχει από τότε που εμφανίστηκε και το υποβρύχιο ψάρεμα. Δεν αναφέρονται σε αυτό άλλοι, πλην των επικριτών του. Δεν ανήκω σε αυτούς, αλλά στους επαγγελματίες του ψαροτούφεκου, εγώ και μερικές δεκάδες ακόμα άνθρωποι στη χώρα. Στο άρθρο που ακολουθεί, εκθέτω την προσωπική μου εμπειρία. Ο καθένας ας βγάλει τα συμπεράσματά του.
Στη διάρκεια της περιόδου του ψαροτούφεκου-life style, μιας περιόδου που ξεκίνησε με την είσοδο του life style γενικώς στην κοινωνική ζωή προ 25ετίας και έληξε με την είσοδο της χώρας στο μνημόνιο το 2010, το επαγγελματικό ψαροτούφεκο υπέστη κυνήγι μαγισσών και δέχθηκε πάμπολλες βολές εκ των έσω.
Οι χομπίστες του αθλήματος, οι ψαροκυνηγοί του Σαββατοκύριακου, άνθρωποι που βιοπορίζονταν κυρίως από την παροχή υπηρεσιών και το μεταπρατικό εμπόριο, είδαν στο πρόσωπο των επαγγελματιών της θάλασσας τους ανταγωνιστές που τους στερούσαν πολλές από τις πιθανότητες να πιάσουν το ψάρι των ονείρων τους.
Το γεγονός ότι οι ίδιοι άνθρωποι, οι επαγγελματίες ήταν κυρίως εκείνοι οι οποίοι δίδαξαν τις μοντέρνες και αποδοτικές τεχνικές στους πολλούς, δεν ελήφθη υπόψη. Ετσι, συχνά-πυκνά διαβάζαμε στον ειδικό Τύπο υποτιμητικούς χαρακτηρισμούς όπως, οι «μανάβηδες». Το έτερο γεγονός, ότι δηλαδή πολλοί ερασιτέχνες που βιοπορίζονταν από άλλες δουλειές, συχνά πουλούσαν ψάρια προκειμένου να μειώνουν τα έξοδα των εξορμήσεων, αποσιωπούνταν εντελώς.
Ηταν το 1981. Το ΠΑΣΟΚ μόλις είχε αναρριχηθεί στην εξουσία και οι πάντες διαγκωνίζονταν για μια θέση στον πράσινο ήλιο. Η Δημοκρατία των ολίγων είχε αντικατασταθεί από τη Δημοκρατία των μαζών και η επερχόμενη ευημερία είχε δημιουργήσει προσδοκίες. Εννοιες όπως το «γκλάμουρ», οι «γιάπις», το «πρεστιζ» και το «λάιφ στάιλ», αμερικανιές δηλαδή, συνώνυμα της κενότητας και της επίδειξης του τίποτα, έκαναν πρώτη φορά την εμφάνισή τους, συνθέτοντας την ελληνική εκδοχή του αμερικανικού ονείρου. Μάλιστα, οι όροι αυτοί προβλήθηκαν και επιβλήθηκαν κυρίως μέσα από τα έντυπα του Π. Κωστόπουλου, στενού φίλου του έτερου διαμορφωτή της νέας εποχής, του Κ. Λαλιώτη. Ολα αυτά στον υπογραφόμενο φαίνονταν εξαιρετικά ποταπά, ματαιόδοξα κι ανώφελα, κάτω από το πρίσμα των ολέθρων και των δοκιμασιών που διαισθανόμουν ότι το δυσοίωνο μέλλον θα έφερνε στην ανθρωπότητα. Κάτω από το πρίσμα της θνητότητας της ίδιας. Ηξερα πως ο καιρός θα περνούσε και θα έφτανε μια εποχή ρεμβαστική, που οι επιθυμίες της νιότης θα γίνονταν μακρινές αναμνήσεις. Παράλληλα, διαισθητικά μάλλον, είχα μάθει να αποφεύγω τις κακοτοπιές. Δεν είχα τη ζωή μου για πέταμα, μου ήταν πολύτιμη για να τη χαράμιζα στο θεαθήναι και σε εργασιακές δραστηριότητες που δεν με αφορούσαν και δεν μου πρόσφεραν χαρά.
Η συντροφιά με Γερμανούς εναλλακτικούς που έκανα εκείνα τα χρόνια με είχε επηρεάσει θετικά, κυρίως ως προς την ικανότητα να διακρίνω το υγιές από το νοσηρό και να αντλώ πληρότητα από απλά πράγματα. Με αυτά ως ιδεολογικά δεδομένα ήμουν σαφώς εκτός εποχής!
Ζούσα την περίοδο της αναζήτησης επαγγέλματος και ήμουν σε δύσκολη θέση. Με το που στέριωνα σε μια δουλειά, έμπαινε το καλοκαίρι και με έπιανε μια ασυγκράτητη θέληση να βρίσκομαι μέσα σε μια βάρκα. Εργάστηκα σε ξενοδοχεία, φροντιστήρια αγγλικών και σε ναυτιλιακή εταιρεία. Μόλις ο καιρός άνοιγε, υπέβαλλα παραίτηση κι έτρεχα στο νησί. Η θάλασσα με καλούσε κοντά της. Δεν μπορούσα να ζήσω μια συμβατική ζωή στην πόλη, μαράζωνα μόνο με την ιδέα.
Ηταν ένα πρόβλημα που ζητούσε τη λύση του. Η λύση ήταν απλή κι ήταν μπροστά μου: θα γινόμουν ψαράς, θα έκανα αυτό που μου άρεσε επάγγελμα!
Ακολούθησα τη νόμιμη διαδικασία. Αίτηση χορήγησης επαγγελματικής αδείας. «Θα την πάρεις αν δεν πέφτεις με μπουκάλες»! Τέτοιο ζήτημα δεν έμπαινε ωστόσο, αφού το ψάρεμα με άπνοια με είχε ήδη συνεπάρει, ενώ η ιδέα και μόνο του συνδυασμού αυτόνομης και ψαροτούφεκου μου φαινόταν ιδιαίτερα απωθητική. Εξάλλου, ήμουν ο δισέγγονος του καπετάν Νικήτα Γεωργά, του «Μπιλιάρα», του Συμιακού σπογγαλιέα που ως πλοίαρχος τσούρμου γυμνών δυτών είχε πρωτοστατήσει στην εξέγερση κατά των «μηχανών», που είχε καταλήξει στο κάψιμο της αποθήκης με τα σκάφανδρα και στην προσαγωγή του προγόνου σε δικαστήριο απέναντι, στη μικρασιατική ακτή.
Ο κύριος Ραδίτσας, ο λιμενάρχης που τη χορήγησε, ουδέποτε διανοήθηκε, ούτε αυτός ούτε κανείς άλλος, ότι δεν μπορούσα να χρησιμοποιώ για επαγγελματική χρήση ένα καθ΄ όλα νόμιμο εργαλείο, όπως το ψαροτούφεκο, αν δεν το συνδύαζα με αυτόνομη. Δεν υπήρχε καμιά διάταξη που να απαγορεύει κάτι τέτοιο κι εφόσον φρόντιζε κανείς να εφοδιαστεί με επαγγελματική άδεια μπορούσε να ασκεί τη δραστηριότητα σαν οποιονδήποτε άλλο ψαρά επιφανείας. Η άδεια έγραφε « δίχτυα, παραγάδια κλπ.». Το «κλπ.» σήμαινε βέβαια «και λοιπά νόμιμα αλιευτικά εργαλεία» και ένα καθ' όλα νόμιμο εργαλείο σαν το ψαροτούφεκο, που επιτρεπόταν στους ερασιτέχνες, δεν θα μπορούσε να απαγορεύεται στους επαγγελματίες. Η επαγγελματική άδεια υπερβαίνει την ερασιτεχνική ως προς τα δικαιώματα, άρα δεν είναι λογικό κάτι που επιτρέπεται στον ερασιτέχνη να απαγορεύεται στον επαγγελματία. Και βέβαια δεν έχει υπάρξει μέχρι σήμερα περιορισμός του επαγγελματία ως προς την ποσότητα αλίευσης. Εκείνα τα χρόνια δε, ούτε ο ερασιτέχνης περιοριζόταν.
Ωστόσο οι εποχές αλλάζουν, και μαζί τους αλλάζουν ιδέες, απόψεις και πολιτικές. Ετσι, το επαγγελματικό ψαροτούφεκο, αν και επί δεκαετίες υπάρχει στη χώρα και αποτελεί την εντιμότερη μορφή επαγγελματικής αλιείας, αν και επίσημα υφίσταται στη γειτονική Ιταλία, στην Ελλάδα του life style έτεινε να θεωρηθεί σαν ληστεία, σαν φιλαργυρία, σαν καταστροφή του περιβάλλοντος. Εβγαιναν διάφοροι να το κατακεραυνώσουν, λες και γνώριζαν κανέναν πλούσιο ψαρά! «Είναι πολλά τα λεφτά» ανέκραζε κάποιος από τις στήλες περιοδικού του χώρου. Πήγαινε να τα βγάλεις φίλε, και αν δεν λιμοκτονήσεις στον ένα μήνα, έλα να μας το πεις!
Αν πρέπει να απολογηθώ για το επαγγελματικό ψάρεμα σε όσους έχουν μάθει με τα έτοιμα και θεωρούν ότι αυτή η επιλογή είναι λάθος, θα πω μόνο ότι την ίδια επιλογή έκαναν και οι πρόγονοί μου Συμιακοί σφουγγαράδες και ψαράδες. Την παράδοση της γενιάς μου συνέχισα. Με επιλεκτικά εργαλεία μάλιστα. Δίχτυ δεν χρησιμοποίησα ποτέ. Κι ας έχω το δικαίωμα των 7 χιλιομέτρων. Αν νομίζει κανείς ότι με το ψαροτούφεκο πιάνονται περισσότερα, ή πιο εύκολα από όσα θα πιάνονταν με 7 χιλιόμετρα δίχτυα ή με μερικές χιλιάδες αγκίστρια, καλώς κατακρίνει.
Η ιστορική εξέλιξη δικαιώνει τις παραγωγικές, παραδοσιακές επιλογές. Αν στη ζωή μου ψάρεψα μερικούς τόνους ψάρια, και δεν έζησα ως παράσιτο στη φούσκα της ανάπτυξης, σε βάρος των αναξιοπαθούντων σε τελική ανάλυση, δεν ξέρω γιατί θα πρέπει να ντρέπομαι. Πώς ένα επάγγελμα που προέρχεται από τα βάθη της προϊστορίας μπορεί να θεωρείται συνώνυμο της φιλαργυρίας;
Εκτός από το ψαροτούφεκο έριχνα κιούρτους. Επιανα ψάρια, ήμουν παραγωγικός και ο επόπτης αλιείας ιχθυολόγος Κ. Καλόσακας με είχε συγχαρεί για την επιλογή η οποία ήταν σπάνια εκείνα τα χρόνια. Τα τελευταία χρόνια, ακόμη ένας νόμος έρχεται να περιορίσει τη χρήση και των κιούρτων σε συγκεκριμένη περίοδο του χρόνου, την πιο παραγωγική. Την ίδια στιγμή που άλλα, μη επιλεκτικά και ρυπογόνα εργαλεία, όπως τα δίχτυα, δεν περιορίζονται ούτε ως προς την ποσότητα ούτε ως προς την εποχή.
Από το 1981 που έβγαλα επαγγελματική άδεια, λοιπόν, ψάρευα και με ψαροτούφεκο, χωρίς να υπάρχει διάταξη που να το απαγορεύει αυτό. Επιπλέον ψάρευα με ελεύθερη, ενώ οι Καλύμνιοι σάρωναν την επικράτεια με τον ναργιλέ και ποτέ μέχρι τότε δεν άκουσα να έχει υποστεί έστω και ένας κάποια ποινή. Ωσπου το 1997 βγήκε η περιβόητη εγκύκλιος που απαγορεύει την εμπορία καμακωμένων ψαριών ως επικίνδυνων για τη δημόσια υγεία! Ασφαλώς πρόκειται για σοφιστεία που αντιβαίνει κάθε λογική και υποτιμά κατάφωρα τη νοημοσύνη. Αν υπήρχε στα παγκόσμια ιατρικά χρονικά έστω και μια περίπτωση ανθρώπου του οποίου η υγεία μπήκε σε κίνδυνο επειδή έφαγε καμακωμένο ψάρι, ίσως είχε μια κάποια βάση, τέτοια περίπτωση όμως δεν υφίσταται.
Από την εγκύκλιο αυτή και μετά, ο υποφαινόμενος κατέληξε να θεωρείται περίπου λαθροθήρας, εξαιτίας αποφάσεων που πήραν άνθρωποι εκτός θάλασσας, που σε μια νύχτα κατάργησαν το καμάκι, το αρχαιότερο αλιευτικό σύνεργο!
Το θέμα επαγγελματικό ψαροτούφεκο δεν μπορεί να αναλυθεί στη βάση της λογικής του καλού ή του κακού, του μαύρου ή του άσπρου. Από μόνο του δεν είναι παρά ένα εργαλείο, το θέμα είναι πως χρησιμοποιείται. Επαγγελματίας είναι κι ο Χ που ψαρεύει μόνο με καρτέρι και συρτό, επαγγελματίας κι ο Ψ που ψαρεύει μόνο με τραβηχτό, επαγγελματίας κι ο Ζ που στηρίζει τις ψαριές του σε συγκομιδή επινέφελων του μισού κιλού. Το θέμα είναι να τηρούνται κανόνες που προστατεύουν την αειφορία της θάλασσας.
Να μην πιάνονται ανώριμα ψάρια, να μη χρησιμοποιεί ο ψαράς την προωθημένη τεχνολογία της μπουκάλας, του rebreather, της μηχανής του σκάφους ή του σκούτερ που τον σέρνει.
Ο ρόλος των αρπακτικών στη φύση είναι θεμελιώδης και ενισχυτικός της αντοχής του οικοσυστήματος. Ο άνθρωπος ως ψαροκυνηγός μπορεί να συμμετάσχει σε αυτήν τη διαδικασία και να παίξει τον ρόλο αυτό από τη στιγμή μάλιστα που τα αρπακτικά της θάλασσας, οι φώκιες, τα δελφίνια, τα σκυλόψαρα έχουν μειωθεί εξαιτίας της βιομηχανικής αλιείας.
Για παράδειγμα, ο ψαροκυνηγός που σκοτώνει κάποια από τα υπεράριθμα λαβράκια της ακτογραμμής, ενισχύει τον πληθυσμό της αθερίνας και των κεφαλόποδων που αντιμετωπίζουν δημογραφικό πρόβλημα εξαιτίας της ανισορροπίας που προκαλεί η ιχθυοκαλλιέργεια. Ολα είναι αλληλένδετα στη θάλασσα και στη φύση γενικότερα, και η ορθολογική χρήση των πόρων όχι μόνο δεν βλάπτει, αντίθετα μπορεί να συμβάλει στην αειφορία.
Το θέμα συνίσταται στο να βρει ο άνθρωπος τη θέση του μέσα στο περιβάλλον. Υπό τις υφιστάμενες συνθήκες, οικονομικές και πολιτικές, που πριμοδοτούν την απληστία, κάτι τέτοιο φαντάζει ουτοπία.
Δεν φταίει όμως το ψαροτούφεκο γι' αυτό.
Με άλλα λόγια, μέσω της συγκεκριμένης πρωτογενούς εργασίας δικαιούται κανείς να καλύπτει πρωτογενείς ανάγκες, του εαυτού του και της οικογένειάς του. Το φαγητό, το ποτό, το κατάλυμα, την περίθαλψη, την εκπαίδευση, και την ένδυση. Από εκεί και πέρα, αν θέλει να ψαρεύει και να βγάζει χρήματα για διασκεδάσεις, ταξίδια, αυτοκίνητα, σκάφη, εξοχικά, ασφάλειες, επιτόκια δανείων και δεν ξέρω ποιες άλλες δευτερογενείς επιθυμίες και ανάγκες του έχει υποβάλει το σύστημα να έχει, ας ψάξει καλύτερα για άλλη δουλειά. Αν προσπαθήσει να τα κερδίσει αυτά με το ψάρεμα, θα κάνει κακό στη θάλασσα και η θάλασσα θα του το ανταποδώσει.
Οσο δε γι' αυτό που λέγεται ψάρεμα «αναψυχής», θα ήθελα να πω πως και μόνο η επιλογή του όρου δηλώνει τη διαστροφή και το βίτσιο. Κανένα ζώο στη φύση δεν θα σκοτώσει αν δεν πεινά, μόνο ο άνθρωπος το κάνει για διασκέδαση. Είναι ντροπή γι' αυτόν που αντλεί ευχαρίστηση αφαιρώντας ζωή χωρίς να χρειάζεται, απλά και μόνο για να ικανοποιεί αλλοιωμένα ένστικτα.
Ως επίλογο, ύστερα από τριάντα χρόνια στο επαγγελματικό ψαροτούφεκο, θα ήθελα να πω το εξής:
Ξεκίνησα την επαγγελματική μου ζωή, επιλέγοντας μια παραγωγική δουλειά. Αυτό δεν επιβραβεύτηκε, απορρίφθηκε από τη στάση της Πολιτείας απέναντι σε έναν κλάδο που αν και υπάρχει από την προϊστορία, φθίνει και μαραζώνει. Η αντιμετώπιση εντάσσεται βεβαίως στο πλαίσιο της συνολικής απαξίωσης οποιασδήποτε ατομικής παραγωγικής δουλειάς στην ελληνική οικονομία. Από εκεί προήλθαν όλα, η Ενωση ορίζει την κατεύθυνση και οι ξενόδουλοι και επίορκοι νομοθετούν. Συνιστά δε αυτή η απαξίωση μια επιπλέον δυσκολία σε μια δουλειά έτσι κι αλλιώς σκληρή και δύσκολη. Το να ασχολείται κανείς στη ζωή επαγγελματικά με κάτι πρωτογενές, σαν το ψάρεμα συχνά είναι δύσκολο, η καθημερινότητα είναι αδυσώπητη. Το θέμα είναι να καταφέρει κάποτε κανείς να υπομένει το αδυσώπητο αγόγγυστα, όποιο κι αν είναι αυτό, αντί να τείνει πάντα προς την ευκολία, ιδέα που υποβάλλεται από την ακατανίκητη ροπή του ανθρώπου προς την έτσι κι αλλιώς απρόσιτη ευτυχία.
Δεν μετάνιωσα ποτέ για την επιλογή μου, αν και στερήθηκα πράγματα που για τον μέσο άνθρωπο είναι δεδομένα. Χρήματα δεν κατέθεσα ποτέ στην τράπεζα, ούτε έκανα περιουσία από το ψάρεμα.
Ενιωθα όμως πλούσιος, γιατί μπροστά μου απλωνόταν η θάλασσα που κάρπιζε την τροφή μου και το μόνο που είχα να κάνω ήταν να βουτήξω να την πάρω. Δεν είχα ποτέ ανάγκη κανέναν κι ευγνωμονώ την τύχη μου που μου έδειξε τον δρόμο και με έριξε στη θάλασσα με ένα ψαροτούφεκο. Εζησα ελεύθερος, κι αυτό ήταν το υπέρτατο αγαθό που πόθησε η ψυχή μου.
Kείμενο Φωτογραφίες: Κωστής Γεωργάς
πηγή Εθνος gr.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου