picasion

Τρίτη 25 Μαρτίου 2014

Αισθήσεις των ψαριών. Αναζητώντας τα κομμάτια του παζλ...

Παραλλαγή-μιμητισμός. Μια ενστικτώδης αντίδραση; Ένα τέχνασμα; Όπως κι αν έχει, σίγουρα πρόκειται για ένα θεμελιώδη κανόνα επιβίωσης στη φύση. Στον αέρα, στην ξηρά (πτηνά, έντομα, ζώα), αλλά και στο υδάτινο περιβάλλον, με μια απλή παρατήρηση είναι ξεκάθαρος ο καθολικός χαρακτήρας αυτού του φαινομένου. Και πώς θα μπορούσε να γίνει διαφορετικά, άλλωστε... Αφού είτε κυνηγάς είτε κρύβεσαι από το θηρευτή σου, ο κοινός παρονομαστής είναι ένας: αφομοιώσου από το περιβάλλον, απόφυγε τον εντοπισμό σου, απόκρυψε τις προθέσεις σου... Επόμενο είναι, διαβάζοντας τα παραπάνω, να αναρωτηθεί κανείς με ποιον τρόπο θα μπορούσαμε εμείς οι ψαροκυνηγοί να γίνουμε «αόρατοι» μέσα στο νερό. Δυστυχώς, την ακριβή έννοια του «αόρατου» είναι μάλλον αδύνατο να την πετύχουμε. Όμως, αυτό που θα μπορούσαμε να κάνουμε είναι να αλλοιώσουμε την εικόνα μας στα μάτια τους (ή, πιο σωστά, στις αισθήσεις τους γενικότερα). Για να το πετύχουμε αυτό θα πρέπει πρώτα να κατανοήσουμε ορισμένα πράγματα σχετικά με τη λειτουργία των αισθητήριων οργάνων των ψαριών, ώστε να κινηθούμε αναλόγως. Ας δούμε, λοιπόν, με ποιους τρόπους μπορούν τα ψάρια να μας εντοπίσουν.).. Όσφρηση Μέσα στα δύο ανοίγματα που ονομάζονται ρώθωνες, κάτι σαν τα δικά μας ρουθούνια, βρίσκονται τα αισθητήρια νεύρα, στους οσφρητικούς σάκους. Τα ψάρια πράγματι διαθέτουν όσφρηση, η οποία μάλιστα είναι από τις πιο ανεπτυγμένες αισθήσεις τους. Επιγραμματικά θα αναφέρω ότι πέρα από την αναπαραγωγική διαδικασία και τον εντοπισμό της τροφής, τα ψάρια διά μέσου της όσφρησης είναι σε θέση να αντιληφθούν οσμές που βρίσκονται κοντά τους, όπως δηλαδή κάνουν τα ζώα της ξηράς... Όραση οι αισθήσεις των ψαριώνΣε αντίθεση με το ανθρώπινο μάτι, που διαθέτει τρεις τύπους κωνίων-υποδοχών (μόνο για το κόκκινο, το μπλε και το πράσινο), πολλά ψάρια έχουν την ικανότητα να διακρίνουν μέχρι και δώδεκα διαφορετικά χρώματα - να που καταρρίπτεται και ο μύθος ότι έχουν αχρωματοψία... Αντιλαμβάνονται μάλιστα και το υπεριώδες, που στα δικά μας μάτια είναι αόρατο. Το ποια χρώματα ακριβώς μπορεί να διακρίνει το κάθε είδος είναι δύσκολο να απαντηθεί. Ωστόσο, την κίνηση και την αντίθεση των χρωμάτων -διαφορετική συχνότητα- την αντιλαμβάνονται όλα τα ζώα. Μπορούν να μας δουν με το ένα μάτι -γυρισμένα στο πλάι- ή και με τα δύο (π.χ. μια συναγρίδα που πλησιάζει κατά μέτωπο). Μάλιστα, κάποια είδη μπορούν να δουν προς όλες τις κατευθύνσεις (360°), όπως ο ροφός ή ο σφυροκέφαλος καρχαρίας (ο τελευταίος θεωρείται ότι διαθέτει τη μεγαλύτερη ικανότητα όρασης στο υποβρύχιο ζωικό βασίλειο). Με μια απλή παρατήρηση της υποβρύχιας ζωής, είναι εύκολο κάποιος να επιβεβαιώσει ορισμένα από τα παραπάνω, όπως τους χρωματισμούς που εναλλάσσονται ανάλογα με τη διάθεση του ίδιου είδους κατά την αναπαραγωγική περίοδο ή σε επιθετικές/αμυντικές καταστάσεις. Ακόμα, να διευκρινίσουμε ότι η ικανότητα όρασης διαφέρει από είδος σε είδος. Τα περισσότερα είδη ψαριών βλέπουν κυρίως κοντά, καθώς στις μεγαλύτερες αποστάσεις μειονεκτούν: δεν έχουν την ικανότητα να εστιάζουν στα αντικείμενα αναλόγως με την απόσταση με τον τρόπο που λειτουργεί η δική μας όραση, μια και το δικό τους μάτι μετακινεί τον κρυσταλλοειδή χιτώνα εμπρός πίσω, όπως περίπου συμβαίνει στους φακούς των φωτογραφικών μηχανών.
Πλευρική γραμμή Πρόκειται για ένα σύστημα νευρώνων (νευρομαστοί) που διατρέχουν κατά μήκος το σώμα του ψαριού -σε αρκετά είδη αυτή είναι ορατή στο ύψος περίπου της σπονδυλικής στήλης-, ιδιαίτερα ευαίσθητο στις διακυμάνσεις που δημιουργούνται στα μόρια του νερού, που προκαλούνται π.χ. από τις κινήσεις άλλων ζώων. Έτσι, χωρίς να έχει προηγηθεί οπτική επαφή (π.χ. μέσα σε συνθήκες πυκνής θολούρας) τα ψάρια είναι σε θέση να αντιλαμβάνονται ένα εμπόδιο που βρίσκεται στην πορεία τους, όπως ένα βράχο ή κάποιο θηρευτή που κινείται προς το μέρος τους (ή, με άλλα λόγια, αν προτιμάτε... τις πεδιλιές μας). Ακοή Η ακοή των ψαριών είναι αρκετά ανεπτυγμένη και η λειτουργία του έσω αυτιού τους έχει τον ίδιο ρόλο με αυτόν του ανθρώπου. Δηλαδή, πέρα από τον εντοπισμό των ήχων, χρησιμεύει για την ισορροπία και τον προσανατολισμό στο χώρο. Σύμφωνα, λοιπόν, με τα παραπάνω γίνεται εύκολα κατανοητό γιατί στις μέρες μας έχουν επικρατήσει τεχνικές όπως η συρτή προσέγγιση των θηραμάτων έξω από τα θαλάμια τους ή το συρτό καρτέρι. Τέτοιου είδους τεχνικές πλεονεκτούν ξεκάθαρα έναντι του κλασικού πλαναρίσματος ή του κυνηγιού στην τρύπα -ως προς την αποτελεσματικότητα-, όταν το υποβρύχιο κυνήγι διεξάγεται σε περιοχές αυξημένης αλιευτικής πίεσης και σε βάθη όπου κινείται ο μέσος ψαροκυνηγός. Τα φυσικά εμπόδια που παρεμβάλλονται κατά την υποβρύχια πορεία, ο φωτισμός, ακόμη και η κατεύθυνση του ρεύματος, αποτελούν παράγοντες που ο ψαροκυνηγός οφείλει να λάβει υπόψη του και να χρησιμοποιήσει ευνοϊκά υπέρ του. Αντί επιλόγου Αλήθεια, πόσες φορές βρεθήκαμε έκπληκτοι μπροστά στην ικανότητα αντίληψης αλλά και τη νοημοσύνη των ψαριών! Τι να πρωτοθυμηθώ... Το μεγάλο ροφό που προσποιήθηκε ότι κατευθύνεται σε κάποιο συγκεκριμένο βράχο, αλλά τελικά πήγε σε κάποιο θαλάμι αλλού, αφού πρώτα κατάφερε να μας παραπλανήσει για τις προθέσεις του παρεμβάλλοντας άλλους βράχους στην πορεία του προς αυτό; Ή τους γεροσαργούς που αφήνουν τους μικρούς του κοπαδιού να πλησιάσουν, ενώ εκείνοι παρακολουθούν από ψηλά και μακριά τα δρώμενα; Ή μήπως τη μεγάλη συναγρίδα του κάβου που η πολύτιμη εμπειρία χρόνων την έχει κάνει να τιθασεύει το τόσο ισχυρό ένστικτο κυριαρχίας της στο χώρο και να μας παρακολουθεί πίσω από τα υπόλοιπα μέλη της αγέλης... ήρεμη, σχεδόν αδιάφορη, ζυγιάζοντας και μετρώντας μας από τόση απόσταση, ώστε κάθε φορά να μην είναι αρκετό το δραστικό βεληνεκές του τόσο εξελιγμένου -από εξωτικά υλικά- πολυλάστιχου όπλου μας... πηγη http://www.thalassamedia.gr

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου