ΑΦΙΕΡΩΜΑ: ΣΦΥΡΙΔΑ

Epinephelus aeneus- Αέναη ομορφιά.

Κείμενο- φωτογραφίες: Χρήστος Γιαννέλης

Αναμφισβήτητα το ομορφότερο ψάρι των Ελληνικών θαλασσών. Έχει αποκτήσει τα προσωνύμια «ριγέ» ή «πρασινομάτα» από το βαθύ πράσινο χρώμα των ματιών της και τις χαρακτηριστικές ρίγες της. Η απρόβλεπτη συμπεριφορά της και ο αλλοπρόσαλλος χαρακτήρας της κάνουν το κυνήγι της ιδιαίτερα ενδιαφέρον για τον υποβρύχιο κυνηγό, ενώ για πολλούς αποτελεί ψάρι- φετίχ. Φυσικά μιλάμε για τη σφυρίδα, την ευγενέστερη των επινέφελων.


Συστηματική κατάταξη:
Βασίλειο: Ζώα (Animalia)
Φύλο: Χορδωτά (Chordata)
Κλάση: Ακτινοπτερύγιοι (Actinopterygii)
Τάξη: Περκόμορφα (Perciformes)
Οικογένεια: Σερρανίδες (Serranidae)
Υποοικογένεια: Επινεφελίνες (Epinephelinae)
Γένος: Epinephelus
Είδος: Epinephelus aeneus

Χαρακτηριστικά.

Το μέγιστο μέγεθος που μπορεί να φτάσει μία σφυρίδα είναι τα 25 κιλά σε βάρος και τα 120 εκατοστά σε μήκος, ενώ ως μέγιστη ηλικία θεωρούνται τα 17 χρόνια
Το χρώμα της σφυρίδας είναι χαρακτηριστικό πράσινο σκούρο προς χάλκινο κάποιες φορές καθώς και καφέ σκούρο. Κάθετα στο σώμα μιας ενήλικης σφυρίδας, δημιουργούνται 4-5 ραβδώσεις γκρι ή σε διάφορες αποχρώσεις του πράσινου. Έχει χαρακτηριστικό βαθύ-πράσινο χρώμα ματιών και το ουραίο πτερύγιο του ψαριού είναι στρόγγυλο.

Βιολογία/Αναπαραγωγή

Η σφυρίδα είναι πρωτόγυνο ερμαφρόδιτο είδος, όπως ο ροφός. Ωριμάζει πρώτη φορά ως θηλυκό σε βάρος 2,2-3 κιλά. Αλλαγή φύλου συμβαίνει όταν το ψάρι φτάνει κοντά στα 9 κιλά όμως έχουν βρεθεί και αρσενικά λιγότερων κιλών. Σε βάρος 3 κιλών και σε μήκος περίπου 50-60 εκατοστών τα ψάρια παράγουν περίπου 1.000.000 ωάρια ενώ όσο μεγαλώνουν τόσο μεγαλώνει και ο αριθμός των παραγόμενων ωαρίων. Η αναπαραγωγική περίοδος της σφυρίδας είναι οι καλοκαιρινοί μήνες
Μπορεί να φτάσει να παράγει και πάνω από 12.000.000 ωάρια ένα ψάρι όταν έχει μήκος περίπου 87εκατοστά και βάρος 12.6 κιλά. Εντούτοις, τα ωάρια κατά τη γονιμοποίηση, η οποία είναι εξωτερική, δεν γονιμοποιούνται όλα οπότε τα αυγά που προκύπτουν είναι λιγότερα.

Τόποι διαβίωσης/Διατροφή - Που θα τη βρούμε.

Τη σφυρίδα θα τη βρούμε σχεδόν σε κάθε είδος βυθού. Από άγριους βυθούς με μεγάλα μονόπετρα και πλάκες, μέχρι στις βαθιές αποχές κάποιας μεσοπέλαγης ξέρας. Κατά κύριο λόγο όμως θα τη βρούμε σε βυθούς πλούσιους σε αργιλώδη πετρώματα και αυτό γιατί αρέσκεται να σκάβει μόνη της τα θαλάμια της σε σημεία με αμμώδη ή λασπώδη σύσταση ή να κατοικεί σε πλάκες και βράχους που έχουν στη βάση τους άμμο και ποσειδωνία. Τους χειμερινούς μήνες, ευτυχώς για εμάς, θα ανέβει σε ρηχά νερά, ενώ το καλοκαίρι θα προτιμήσει την ασφάλεια του μεγάλου βάθους που συνηθίζει να κινείτε και να ζει. Συνήθως τη βρίσκουμε μόνη της, αλλά αν και σπάνιο δεν είναι οι φορές που θα σχηματίσει κοπάδια πολλών ατόμων προς τέρψη του κυνηγού που θα βρεθεί μπροστά σε αυτό το μοναδικό θέαμα. Τρέφεται με ψάρια, κεφαλόποδα και καβούρια, ενώ βασίζεται στην όραση για τη σύλληψη της τροφής της.

Τεχνικές σύλληψης- Εξοπλισμός.

Το κυνήγι της σφυρίδας δεν προϋποθέτει κάποια ιδιαίτερη τεχνική. Εκτός από το καρτέρι που δύσκολα θα έρθει σε ακτίνα βολής, όλες οι άλλες τεχνικές που γνωρίζουμε είναι εξίσου αποτελεσματικές για τη σύλληψη αυτού του ψαριού.
Κάποιες φορές θα την συλλάβουμε εφαρμόζοντας ένα ήρεμο πλανάρισμα προς τα πάνω της καθώς εκείνη στέκετε λίγο μπροστά από το θαλάμι της.
Εκεί θα χρησιμοποιήσουμε ένα όπλο 100 με 110 εκατοστά, εφοδιασμένο με δύο ζευγάρια λάστιχα 16 χιλιοστών και βέργα 6,5 χιλιοστών (για το 100αρι) και δύο ζευγάρια λάστιχα 17,5 χιλιοστών με μία βέργα 6,75 χιλιοστών για το 110 αντίστοιχα. Μια άλλη επιλογή είναι ένα όπλο 90- 100 εκατοστά με ένα ζεύγος λάστιχα 19 χιλιοστών και βέργα 6,5 χιλιοστών. Το συγκεκριμένο στήσιμο είναι για να έχει το όπλο γρήγορη βολή και να προλαβαίνει τις εκρηκτικές αντιδράσεις της σφυρίδας. Σε αυτή την περίπτωση όμως οι βολές μας θα πρέπει να είναι όσο το δυνατόν πιο καίριες γίνεται, έτσι ώστε να ελαχιστοποιήσουμε την πιθανότητα σχισίματος, καθώς η σάρκα αυτού του ψαριού είναι αρκετά μαλακή.
Το ίδιο αποτελεσματική τεχνική είναι και το λεγόμενο «agguato» ή αλλιώς συρτό καρτέρι, όπου θα συρθούμε χρησιμοποιώντας το ελεύθερο χέρι μας και χωρίς να κουνάμε τα πέδιλά μας σύριζα στο βυθό έως ότου μπει το ψάρι εντός του βεληνεκούς του όπλου μας.
Τα όπλα που θα χρησιμοποιήσουμε για αυτή την τεχνική δεν διαφέρουν από αυτά που χρησιμοποιούμε για το πλανάρισμα, αφού στην ουσία και στις δύο περιπτώσεις έχουμε οπτική επαφή με το ψάρι από μεγάλη συνήθως απόσταση και σκοπός μας είναι να το πλησιάσουμε όσο περισσότερο γίνεται κάνοντας τη βολή εκτός τρύπας. Οπότε καταλαβαίνουμε ότι η πιθανότητα μιας πιο μακρινής βολής για να το προλάβουμε είναι μεγάλη.
Όπως αναφέραμε και πριν, η σφυρίδα έχει εκρηκτικές αντιδράσεις και γι’ αυτό θα πρέπει οι βολές μας να είναι άμεσες και καίριες. Χαρακτηριστικό της ταχύτητας της είναι ότι μπορεί να σημαδεύετε μια μεγάλη σφυρίδα στο κεφάλι από πολύ κοντά και αυτή παρόλο το μέγεθος της και τη μικρή απόσταση από τη βέργα, να προλαβαίνει να γυρίσει τόσο πολύ που να δέχεται τη βολή στην ουρά.
Εδώ να σημειώσουμε πως η σφυρίδα πρόκειται για ένα ψάρι με μεγάλη δύναμη. Ενδεικτικά να αναφέρουμε ότι μία σφυρίδα δέκα κιλών έχει τη δύναμη ενός ροφού με το διπλάσιο σχεδόν μέγεθος. Αυτό σημαίνει ότι ο εξοπλισμός μας θα πρέπει να είναι σε άριστη κατάσταση για να μην μας προδώσει την κρίσιμη στιγμή. Δεν είναι λίγες οι φορές που μεγάλες σφυρίδες έχουν στραβώσει ανεπανόρθωτα βέργες με μεγάλη ευκολία. Προσωπικά σφυρίδα 8,5 κιλών μου έχει σπάσει βέργα 6,5 χιλιοστών σαν να ήταν ξυλάκι (ένα μείον της γρήγορης μεν λεπτής βέργας δε), με τη βολή να την έχει βρει πίσω από τα βραγχιακά καλύμματα. Ευτυχώς το ψάρι βράχωσε και με μία ακόμη βολή ήρθε στην επιφάνεια.
Σημειωτέον, τα καλύμματα της σφυρίδας είναι πολύ κοφτερά, γι’ αυτό προσοχή όταν την πιάνετε από εκεί.
Στην τρύπα τώρα, σε αντίθεση με άλλα ψάρια όπως η στήρα και η πίγγα, οι οποίες μέσα στην τρύπα δεν παρουσιάζουν καμία ιδιαίτερη δυσκολία στη σύλληψή τους, με τη σφυρίδα τα πράγματα είναι λίγο διαφορετικά. Η συνήθειές της να χάνετε στα λαγούμια που η ίδια σκάβει και να σηκώνει άμμο με την ουρά της θολώνοντας τα πάντα, κάνουν το κυνήγι της μέσα στην τρύπα δύσκολη υπόθεση.
Το μυστικό εδώ είναι οι πολύ γρήγορες βολές σε πρώτο χρόνο χωρίς καμία σκέψη. Η σφυρίδα δεν πρόκειται να σας δώσει δεύτερη ευκαιρία. Μπορεί το ψάρι να στέκετε στον προθάλαμο με το κεφάλι προς τα έξω φαινομενικά ήρεμο και με μία αστραπιαία κίνηση να χαθεί στο βάθος του θαλαμιού της και να μην την ξαναδούμε ποτέ.
Ένα κοντό και δυνατό όπλο 82 εκατοστών με ένα ζευγάρι λάστιχα 17,5 ή 19 χιλιοστών και βέργα 6,5 χιλιοστών, καθώς και ένας δυνατός, λευκός φακός ικανός να διαπερνάει τη θολούρα που προαναφέραμε, είναι ότι πιο κατάλληλο για το κυνήγι της σφυρίδας στην τρύπα. Αυτό που θα πρέπει να προσέξουμε είναι η αντίδραση του ψαριού μετά τη βολή. Η σφυρίδα είναι ένα ψάρι με εντελώς απρόβλεπτη συμπεριφορά. Μπορεί μετά τη βολή να θελήσει να σφηνώσει σε κάποια γωνία του θαλαμιού της (οπότε εκεί τα πράγματα είναι απλά), μπορεί όμως να επιλέξει να πεταχτεί με δύναμη έξω με τη βέργα επάνω της και να κινηθεί προς το μέρος μας με κίνδυνο είτε να μας χτυπήσει, είτε να μας μπλέξει με τις πετονιές και το σχοινί του μουλινέ. Γι’ αυτό καλό θα είναι αν έχουμε την πολυτέλεια του χρόνου και την ψυχραιμία, να σημαδέψουμε το ψάρι σε καίριο σημείο έτσι ώστε να μην έχουμε προβλήματα.

TIP’S.

- Η σφυρίδα είναι ένα πολύ έξυπνο ψάρι. Αν απειληθεί και είναι μακριά από το θαλάμι της ή είμαστε στον δρόμο της προς αυτό, θα προσπαθήσει να μας ξεγελάσει φεύγοντας για τα βαθιά. Αυτό που θα κάνει είναι να διαγράψει μια πορεία ανοιχτά από το θαλάμι σε σημείο που να μην είναι ορατή από εμάς και να ξαναγυρίσει στο ίδιο σημείο που ήταν και πριν. Οπότε μετά από λίγο κάντε μια βουτιά εκεί που την είδατε την πρώτη φορά. Κατά 90% θα είναι πάλι εκεί.

- Αν κινήστε σε βυθό με άμμο και ποσειδωνία, με διάσπαρτα βράχια και εντοπίσετε μια πέτρα που γύρο της είναι καθαρή από πρασινάδα, ρίξτε μια ματιά εκεί. Είναι πολύ πιθανόν να κρατάει σφυρίδα η οποία και έχει καθαρίσει τον περίγυρο του θαλαμιού της.

- Οι σφυρίδες εκτός του ότι σκάβουν μόνες τους τα θαλάμια τους, πολλές φορές επιλέγουν να κατοικίσουν σε αντικείμενα τα οποία είναι ριγμένα στο βυθό, όπως βαρέλια, λάστιχα φορτηγών, κομμάτια από μεγάλους σωλήνες, λαμαρίνες κτλ. Μην τα προσπερνάτε χωρίς να κοιτάξετε.

- Δεν είναι λίγες οι φορές που μια σφυρίδα αντί να φύγει την ώρα που την πλησιάζουμε για βολή, αυτή να κάνει σπασμωδικές κινήσεις σε σχήμα τετραγώνου, τριγώνου κτλ. Εκεί δοκιμάστε προσκόπευση.

- Τους χειμερινούς μήνες όταν βρίσκεστε σε τόπους που ξέρετε ότι κρατάνε σφυρίδες, ακόμα και αν δεν τις βλέπετε ψάξτε εντατικά στα ρηχά θαλάμια της περιοχής. Η σφυρίδα συνηθίζει αυτή την εποχή να κάνει κάποια μικρά ανεβάσματα, οπότε δεν είναι απίθανο να έχετε μια συνάντηση ακόμα και με μεγάλα άτομα του είδους.

- Η σφυρίδα όπως και ο ροφός είναι τοπικό ψάρι. Αυτό σημαίνει ότι τα θαλάμια που είχαμε βρει σφυρίδες καλό είναι κάποια στιγμή στο μέλλον να τα ξανακοιτάξουμε. Το πιο πιθανό είναι να έχουν ξαναβάλει ψάρι μέσα.

- Η παραλλαγή που κάνει η σφυρίδα όταν στέκετε στην άμμο ή κάθεται ακίνητη ανάμεσα στην ποσειδωνία μπορεί να σας ξεγελάσει εύκολα. Την ώρα που πλησιάζετε στο θαλάμι της έχετε πάντα το όπλο σας προτεταμένο και κοιτάξτε προσεκτικά τον περίγυρο πριν επιχειρήσετε ψαχτήρι. Το ψάρι μπορεί να βρίσκεται έξω από αυτό και να σας παρατηρεί χωρίς να το έχετε αντιληφθεί. Αν δεν είστε σε ετοιμότητα, με ένα τίναγμα της ουράς της θα εξαφανιστεί από τα μάτια σας σε χρόνο μηδέν.

- Όταν έρθει η στιγμή να την απολαύσετε μαγειρεμένη, επιλέξτε να την φτιάξετε τυλιγμένη σε λαδόκολλα με λίγο χοντρό αλάτι και λίγο λάδι. Βάλτε την στο φούρνο μέσα σε ένα ταψί χωρίς να προσθέσετε τίποτα άλλο. Ο χρόνος ψησίματος είναι ανάλογος με το μέγεθος του ψαριού. Ενδεικτικά ένα ψάρι τριών κιλών χρειάζεται περίπου 2-2,5 ώρες σε σχετικά χαμηλή φωτιά. Λίγο πριν τη βγάλετε ανοίξτε τη λαδόκολλα, προσθέστε λίγο λεμόνι και αφήστε τη να πάρει λίγο χρώμα. Δοκιμάστε και θα με θυμηθείτε.


Η ιστορία μιας σφυρίδας.

Είναι μέσα καλοκαιριού και βρίσκομαι στο όμορφο νησί της Μήλου για ένα τριήμερο ψάρεμα. Είναι η πρώτη φορά που επισκέπτομαι τους ψαρότοπους αυτού του νησιού και φυσικά δεν γνωρίζω ούτε που θα πάω να ψαρέψω, ούτε τι είδος βυθού κάνει ο τόπος. Για καλή μου τύχη όμως, το προηγούμενο βράδυ που μόλις είχα φτάσει στο νησί, γνώρισα έναν ντόπιο ψαροτουφεκά ο οποίος ήταν ο ιδιοκτήτης της καφετέριας που βρισκόταν δίπλα στο ξενοδοχείο θα έμενα. Αφού μιλήσαμε λίγη ώρα περί ανέμων και υδάτων ακούστηκε τελικά από το στόμα του η πολυπόθητη πρόταση «αν θες πάμε παρέα αύριο για ψάρεμα να σου δείξω μερικά καλά σημεία». Εννοείτε πως δέχτηκα και το επόμενο πρωί με χαλαρούς ρυθμούς λύσαμε το μικρό φουσκωτό που ήταν αγκυροβολημένο στην παραλία και ξεκινήσαμε. Ξεκινήσαμε πρώτα από ένα σημείο με ρηχές πλάκες που κρατούσαν ωραίους σαργούς για ζέσταμα και αφού πήρα δύο όμορφα ψάρια λέω στον Αντώνη:
- Θέλω σφυρίδα
- Δύσκολο να βρούμε. Είναι σπάνια ψάρια εδώ οι σφυρίδες. Πάμε όμως σε ένα κομμάτι λίγο βαθύ που αν είσαι τυχερός μπορεί να δεις τα πάντα. Οκ;
- Οκ.
- Το νου σου όμως γιατί εκεί κάνει και συναγρίδες.
Και έτσι έγινε. Λίγο αργότερα βρισκόμαστε στο εν λόγω κομμάτι και ενώ χαλαρώνω πριν ξεκινήσω τη βουτιά έχοντας στο μυαλό μου ότι πρώτα θα κάνω καρτέρι για συναγρίδες, διακρίνω πάνω σε μια μικρή αμμούδα που έκανε δίπλα στο βραχώδες τοπίο ένα σκοτεινό περίγραμμα που όμως λόγω βάθους δεν μπορούσα να καταλάβω αν πρόκειται για ψάρι ή κάτι άλλο. Η βουτιά ξεκίνησε με προορισμό την αμμούδα και φτάνοντας στα μεσόνερα διακρίνω τελικά πως όντως πρόκειται για ψάρι και μάλιστα σφυρίδα. Αμέσως «έσβησα» και πρότεινα το μακρύ ξύλινο όπλο προς το ψάρι που τώρα με κοίταζε και είχε πάρει θέση «λαμπάδας». Η βέργα βρήκε την τετράκιλη σφυρίδα πίσω από τα καλύμματα και μερικά δευτερόλεπτα αργότερα την κρατούσα στα χέρια μου στην επιφάνεια.
Άμα σε θέλει….





Καλή επιτυχία.